Niewątpliwie kolebką szachów, zwanych początkowo „Czaturangiem”, były Indie. Data ich powstania jest jednak nieznana. Historycy bowiem jeszcze dzisiaj spierają się, czy narodziły się one w VI, czy IV, a może jeszcze wcześniejszym stuleciu naszej ery. Z Indii gra, wraz z dziełem słynnego bajkopisarza Bidpaja, przywędrowały do Persji, gdzie powstała pierwsza książka opisująca zasady gry.

W VII stuleciu „Czaturang” znany był już Arabom, którzy zmieniwszy nazwę na „Szatrandż” szybko spopularyzowali grę w Hiszpanii i Portugalii. W X-XI stuleciu gra, zwana już szachami (od słowa perskiego szach – król), ogarnęła całą Europę i tutaj właśnie trafiła na niezmiernie podatny grunt. Nastąpił szybki rozwój królewskiej gry. Umiejętność gry w szachy zaliczano nawet do „siedmiu sztuk”, które musiał posiąść mędrzec, uważana była za jeden z przymiotów wyróżniających dobrego rycerza.

W Europie nastąpiła istotna ewolucja szachów. Dokonano zmian najbardziej przypominające współczesną grę: zmieniono reguły gry, dopracowano zasady ruchu poszczególnych bierek, wprowadzono roszadę i promocję pionka. Pierwszy podręcznik gry w szachy według nowych zasad opracował szachista i teoretyk hiszpański Lucena w 1497 roku. Kilkanaście lat później szachista portugalski Damiano,  w 1512 roku opublikował zmodernizowane przepisy gry, propozycje otwarć oraz wskazówki gry pozycyjnej. W 1561 roku ukazał się traktat hiszpańskiego szachisty Lopeza Ruy de Segura. Na 150 stronach zawarł on obszerną analizę debiutów (w tym partii hiszpańskiej) oraz reguł gry praktycznej. W swym dziele jako pierwszy użył nazwy „gambit”.

Pierwszy turniej szachowy odbył się w Madrycie w 1575 roku. Na zaproszenie króla Hiszpanii Filipa II przybyli na jego dwór  dwaj  najsilniejsi mistrzowie z Włoch Leonardo da Cutro i Paolo Boi, aby zmierzyć się z najlepszymi szachistami Hiszpanii – Ruy Lopezem i Alfonso Ceronem.  Zwyciężył Leonardo da Cutro. Jednakże wielu historyków szachów uważa, że pierwszy międzynarodowy turniej szachowy rozegrano w Londynie w 1851 roku. Grali w nim najsilniejsi ówcześnie szachiści Europy. Zwyciężył niemiecki mistrz Adolf Anderssen.

W 1886 roku rozegrano pierwszy oficjalny mecz o tytuł indywidualnego mistrza świata pomiędzy Johannesem  Zukertortem i Wilhelmem Steinitzem. Zwyciężył Wilhelm Steinitz. Kolejnymi mistrzami naszego globu byli Emanuel Lasker, Jose
Raul Capablanca, Aleksander Alechin, Max Euwe, Michaił Botwinnik, Wasilij Smysłow, Michaił Tal, Tigran Petrosjan, Borys Spasski, Bobby Fischer, Anatolij Karpow oraz Garri Kasparow.

Od 1927 roku odbywają się mistrzostwa świata kobiet. Pierwszą mistrzynią świata została Czeszka Vera Mencik. Obecnie najlepsza szachistka świata Hou Yifan pochodzi z Chin.

W 1924 roku powstała Międzynarodowa Federacja Szachowa – FIDE. Od tego czasu są organizowane olimpiady szachowe. Po II wojnie światowej wprowadzono wiele innych imprez szachowych, np. mistrzostwa świata juniorów i juniorek w różnych kategoriach wiekowych, olimpiady studentów, mistrzostwa świata seniorów itd.

W latach 1993-2006 nastąpił rozłam w systemie rozgrywania mistrzostw świata. W tym czasie wyłaniano dwóch championów: organizacji FIDE oraz PCA (Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów). W 2006 roku odbył się mecz unifikacyjny pomiędzy Władimirem Kramnikiem i Wesselym Topałowem, który odbył się w Eliście i zakończył się zwycięstwem arcymistrza z Rosji. Od 2007 roku tytuł króla szachowego należy do Hindusa Ananda.

Pod koniec minionego wieku nastąpił dynamiczny rozwój komputerów do gry w szachy. Szybko stały się silniejsze od przeciętnych graczy, jednakże przez długi czas nie mogły pokonać najlepszych szachistów. W 1996 roku odbył się pojedynek pomiędzy ówczesnym mistrzem świata Garrim Kasparowem z komputerem Deep Blue firmy IBM. Ten niezwykle emocjonujący pojedynek zakończył się zwycięstwem homo sapiens. Rok później w spotkaniu rewanżowym  mistrz świata przegrał jednak z maszyną. W 2003 roku Kasparow zmierzył się ponownie z komputerem. Tym razem był to Deep Junior. Mecz zakończył się wynikiem remisowym.

Szachy są obecnie bardzo popularne na całym świecie, ponieważ jest to chyba jedyny sport, który jest dostępny dla każdego: grają kobiety i mężczyźni, dzieci i osoby w podeszłym wieku. Turnieje szachowe są łatwe do przeprowadzenia: nie potrzeba sali treningowej czy dobrej pogody, wystarczy szachownica z kompletem figur i przeciwnik lub jakiś program komputerowy, możemy nawet rozgrywać partie i turnieje w Internecie.