Literaturę szachową można podzielić na kilka grup, w zależności od tematyki i jej przeznaczenia:

1. Podręczniki dla początkujących:
Powinny nie tylko przekazać podstawy szachów, ale również popularyzować królewską grę.

2. Encyklopedie i Informatory:
Ten rodzaj literatury zalecam tylko doświadczonym zawodnikom z uwagi na zbyt lakoniczny, „znaczkowy” komentarz. Nie są to publikacje wskazane dla początkujących i słabszych szachistów, którzy powinni korzystać z obszerniejszych i słownych uwag, aby łatwiej pojąć zasady strategii i taktiki szachów.

3. Monografie debiutowe:
Dostępne obecnie w bardzo szerokim zakresie i omawiające nie tylko systemy, ale warianty i nawet poszczególne posunięcia w otwarciach. Bardzo pomocne mogą być również CD produkowane przez firmę Chess Base.

Dawniej, co pamiętam z własnej praktyki, aby opracować czarnymi wariant smoczy w obronie sycylijskiej, musiałem poświęcić kilka miesięcy na zebranie materiału teoretycznego. Po półrocznej pracy okazało się, że odnosilem sukcesy tylko przeciwko wariantom z długą roszadą. Natomiast, gdy stosowano wariant klasyczny z krótką roszadą, to powstawały pozycje, które mi nie „leżały” i musiałem odstawić wariant do lamusa, marnując całe miesiące pracy.

Teraz można kupić jedną lub kilka monografii na temat interesującego nas wariantu i błyskawicznie rozeznać tajemnice danego otwarcia. W krótkim czasie istnieje więc możliwość wprowadzenia nowych elementów w naszej grze.

4. Książki testowe:
Bardzo popularne i przydatne trenerom i także zawodnikom. Korzystanie z nich przyśpiesza proces szkolenia i samoszkolenia. Krytycy takich książek niekiedy nie zgadzają się z punktacją zaproponowaną przez autora, dobraną do stopnia trudności zadań. Jest to kwestia subiektywna. Jednakże możliwość otrzymania punktów za znalezienie prawidłowej drogi jest dodatkowym bodźcem dla rozwiązujących. Ta forma szkolenia jest obecnie bardzo modna w świecie. Sam jestem autorem lub współautorem wielu takich książek, które ukazały się w Polsce, Niemczech, Hiszpanii i Holandii.

5. Podręczniki z zakresu gry środkowej i końcowej:
Zalecam tylko książki z opisem słownym, gdyż wszelkie encyklopedie tego typu są przydatne tylko silnym graczom i publicystom szachowym. Mało doświadczeni szachiści muszą poznać zasady i ważne reguły, a „znaczki” tych problemów nie wyjaśnią.

6. Księgi turniejowe i zbiory partii:
Bardzo wartościowe pozycje pozwalające nam prześledzić walkę w turniejach, podziwiać twórczość i repertuar debiutowy mistrzów. Wiele dawnych partii jest nadal aktualnych pod kątem teorii otwarć, inne są cennym przyczynkiem do badań ważkich problemów gry środkowej i końcowej. Takie dzieła wzbogacają naszą ogólną kulturę szachową i wprowadzają nas w tajniki historii królewskiej gry. Nasza literatura jest w tym względzie jeszcze uboga, choć ukazało się na przestrzeni ostatnich lat kilka ciekawych pozycji, m.in. Tadeusza Wolszy „Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy…”, Stanisława Gawlikowskiego: „100 zwycięstw polskich szachistów”, czy mojej wspólnej pracy z Andrzejem Filipowiczem „Złoto dla Polski” o zwycięstwie polskiej drużyny na olimpiadzie w Hamburgu w 1930 roku.

7. Biografie:
Książki poświęcone wybitnym szachistom są bardzo wartościowe i pożyteczne zarówno amatorom, jak i zawodowcom. Z własnych doświadczeń wiem, że dzięki analizie twórczości Alechina podniosłem w krótkim czasie swój poziom gry z III do I kategorii. Pouczające są partie innych klasyków: Capablanki, Botwinnika, Tala czy Petrosjana. Ze współczesnych arcymistrzów zachęcam do studiowania twórczości: Kasparowa, Karpowa, Kramnika, Ananda, Carlsena itd. Polecam partie naszego najwybitniejszego szachisty Akiby Rubinsteina.

8. Kompozycja szachowa:
W tej dziedzinie byliśmy zawsze potęgą światową. Przypomnę tylko twórczość Mariana Wróbla i jego znakomite dwie książki „Tajemnice dwuchodówki” i „100 lat polskiej kompozycji”. Na uwagę zasługuje też świetna praca Grzegorza Grzebana i Jana Rusinka „Studium szachowe w Polsce”. Są też zbiory zadań Leopolda Szwedowskiego i Henryka Żuka. Godna uwagi jest moja książka „Kompozycja w treningu szachisty”.

9. Beletrystka szachowa:
W tym dziale mamy kilka bardzo interesujących pozycji. Przede wszystkim „Z szachami przez wieki i kraje” Jerzego Giżyckiego, dwutomową encyklopedię „Szachy od A do Z” Litmanowicza i Giżyckiego, „Polscy szachiści” i „Dykteryjki i ciekawostki szachowe’ Litmanowicza.

Konkluzja: Bez literatury fachowej nie ma mowy o dalszym rozwoju królewskiej gry. Dobrze, że są wydawcy, którzy mimo wielu różnych trudności, oddają systematycznie do naszych rąk nowe tytuły. Tutaj należy wyróżnić Jerzego Morasia – wydawcy „Penelopy”.

Ceńmy autorów za ich prace. Dzięki ich zaangażowaniu możemy dalej zgłębiać tajniki gry szachowej i poznawać nowe trendy występujace w teorii debiutów. Książki szachowe w istotny sposób przyśpieszają poznanie wiedzy o strategii i taktyce szachów i są gwarantem naszego twórczego rozwoju! (Opracowanie na bazie mojego artykułu z serii „Zapiski trenera” 5 odcinek, opublikowanego w majowym numerze miesięcznika Szachista 2002).